Kil Tabletlere Kazınmış Tarih: Kiş Tableti’nin Önemi

kiş tableti
Kiş Tableti

 

Mezopotamya’nın bereketli topraklarında yeşeren Sümer uygarlığı, insanlık tarihinin en önemli kilometre taşlarından biridir. MÖ 4. binyılda kurulan bu uygarlık, karmaşık şehir devletleri, gelişmiş tarım teknikleri ve çarpıcı mimari yapılarıyla dikkat çeker. Ancak Sümerlerin en büyük mirası, şüphesiz ki yazının icadıdır. Yazı, insanlığın bilgiyi kaydetme, aktarma ve gelecek nesillere miras bırakma yeteneğini kökten değiştirmiştir. 1

Sümerlerin geliştirdiği çivi yazısı, bilinen en eski yazı sistemlerinden biridir. Bu sistem, ıslak kil tabletler üzerine sivri bir araçla işaretler (çivi) kazıyarak oluşturulan piktogramlardan oluşur. Çivi yazısı, başlangıçta basit nesneleri ve sayıları temsil etmek için kullanılsa da zamanla daha soyut kavramları ifade edebilecek şekilde gelişmiştir. 2

Çivi yazısının icadı, sadece Sümerlerin değil, tüm insanlığın bilgi birikimini ve kültürel mirasını koruma ve aktarma yeteneğini kökten değiştirmiştir. Bu sayede Sümerlerin mitolojisi, hukuk sistemi, ticari faaliyetleri ve günlük yaşamları hakkında detaylı bilgilere ulaşabilmekteyiz. 3

Kiş Tableti, bu değerli mirasa açılan önemli bir penceredir. MÖ 3500 civarında yazıldığı tahmin edilen bu tablet, Sümerlerin erken dönemlerine ait önemli bilgiler içerir. Kiş Tableti, sadece çivi yazısının gelişimini anlamak için değil, aynı zamanda Sümerlerin sosyal, ekonomik ve dini yaşamlarını aydınlatmak için de eşsiz bir kaynaktır. 4

Tell al-Hiba
Tell al-Hiba

Kiş Tableti’nin Bulunuşu ve Keşfi

Kiş Tableti, günümüzde Irak’ın Tell al-Uhaymir bölgesinde bulunan antik Sümer şehri Kiş’te keşfedilmiştir. Kiş, Dicle ve Fırat nehirleri arasındaki Mezopotamya’nın kalbinde yer alan önemli bir merkezdi. Şehir, MÖ 4. binyılın sonlarından itibaren bölgenin önemli siyasi ve dini merkezlerinden biri haline gelmiş ve Sümer kralları listesinde önemli bir yere sahip olmuştur. 5

Henri de Genouillac
Henri de Genouillac

Tell al-Uhaymir’deki arkeolojik kazılar, 20. yüzyılın başlarında başlamıştır. Fransız arkeolog Henri de Genouillac, 1912-1914 yılları arasında yaptığı kazılarda Kiş Tableti’ni gün yüzüne çıkarmıştır. Bu keşif, Sümerlerin erken dönemlerine ışık tutan önemli bir kilometre taşı olmuştur. 6

Kiş Tableti’nin bulunduğu katmanlar, MÖ 3500 civarına tarihlenmektedir. Bu da tabletin Sümer uygarlığının erken dönemlerine ait olduğunu gösterir. Tabletin keşfi, Sümerlerin yazı sistemini, dilini ve kültürünü anlamak için büyük bir fırsat sunmuştur. 7

Bulunduğu günden bu yana Kiş Tableti, dünyanın farklı müzelerinde sergilenmiş ve üzerinde birçok araştırma yapılmıştır. Tablet şu anda Irak Ulusal Müzesi’nde korunmaktadır. Ancak, 2003 yılında Irak’ın işgali sırasında müze yağmalanmış ve tabletin akıbeti bir süre belirsizliğini korumuştur. Neyse ki, tablet daha sonra bulunmuş ve tekrar müzeye kazandırılmıştır. 8

Tabletin Fiziksel Özellikleri

Kiş Tableti, Mezopotamya’da yaygın olarak kullanılan bir malzeme olan kireç taşından yapılmıştır. Ne yazık ki, tabletin kesin boyutları ve ağırlığına dair bilgiler günümüze ulaşmamıştır. Ancak, diğer Sümer tabletleri ile karşılaştırıldığında, Kiş Tableti’nin de küçük boyutlu ve taşınabilir olduğu tahmin edilmektedir. 9

Tablet üzerindeki çivi yazısı karakterleri, Sümerlerin erken dönemlerinde kullandığı piktografik bir yazı sistemini temsil eder. Bu dönemde çivi yazısı henüz tam olarak gelişmemiş olup, daha çok piktogramlardan ve ideogramlardan oluşur. Yazı, soldan sağa doğru yazılmıştır ve karakterler genellikle dikey sütunlar halinde sıralanmıştır. 10

Kiş Tableti’nin günümüze kadar korunması, kireç taşının dayanıklı yapısı ve tabletin özenle saklanması sayesinde mümkün olmuştur. Tablet, yüzyıllar boyunca Tell al-Uhaymir’deki toprak altında gömülü kalmış ve bu sayede dış etkenlerden korunmuştur. Keşfedildikten sonra ise müze ortamında özel koşullarda muhafaza edilerek gelecek nesillere aktarılması sağlanmıştır. 11

Tabletin İçeriği ve Yorumlanması

Kiş Tableti’nin içeriği, Sümerlerin erken dönemlerine ait çeşitli konularda bilgiler sunar. Tablet üzerinde yer alan çivi yazısı metinleri, ağırlıklı olarak idari ve ekonomik kayıtlardan oluşmaktadır. Bu kayıtlar, tarım ürünleri, hayvancılık, ticaret ve vergilendirme gibi konularda detaylı bilgiler içerir. Ayrıca, tablet üzerinde bazı kişi ve yer adlarına da rastlanmaktadır. 12

Bunun yanı sıra, tablet üzerinde yer alan bazı semboller ve figürler, Sümerlerin dini inançları ve ritüelleri hakkında da ipuçları vermektedir. Ancak, tabletin tam olarak çözülüp çözülemediği ve üzerindeki metinlerin kesin anlamları konusunda hala bazı belirsizlikler bulunmaktadır. 13

Çivi yazısının erken dönemlerine ait olması ve tabletin kısmen zarar görmüş olması, çeviri çalışmalarını zorlaştırmaktadır. Sümerologlar, tablet üzerindeki metinleri anlamak ve yorumlamak için diğer Sümer tabletleri ve arkeolojik bulgularla karşılaştırmalı çalışmalar yapmaktadırlar. 14

Kiş Tableti’nin içeriği ve yorumlanması konusunda farklı araştırmacılar arasında bazı görüş ayrılıkları bulunmaktadır. Bazı araştırmacılar, tabletin ağırlıklı olarak ekonomik kayıtlardan oluştuğunu ve Sümerlerin günlük yaşamına dair önemli bilgiler sunduğunu savunurken, bazıları ise tablet üzerindeki sembollerin dini ve mitolojik anlamlarına vurgu yapmaktadır. 15

Kiş Tableti’nin Tarihsel ve Kültürel Önemi

Kiş Tableti, Sümer uygarlığının erken dönemlerine ışık tutan paha biçilmez bir kaynaktır. Tablet üzerindeki idari ve ekonomik kayıtlar, Sümer toplumunun sosyal yapısı, ekonomik faaliyetleri ve yönetim sistemi hakkında önemli bilgiler sunar. Bu bilgiler, Sümerlerin günlük yaşamlarını, tarım ve hayvancılık faaliyetlerini, ticaret ağlarını ve vergi sistemlerini anlamamıza yardımcı olur. 16

Kiş Tableti, aynı zamanda çivi yazısının erken dönemlerine ait önemli bir örnektir. Tablet üzerindeki piktografik karakterler ve yazım tarzı, çivi yazısının gelişim sürecini ve Sümerlerin dilini anlamamıza katkı sağlar. Çivi yazısı, sadece Sümerlerin değil, Mezopotamya’daki diğer uygarlıkların da yazı sistemlerini etkilemiş ve bu sayede bilginin yayılmasına ve korunmasına önemli katkılarda bulunmuştur. 2

Kiş Tableti’ni diğer Sümer tabletlerinden ayıran en önemli özellik, erken dönem Sümer çivi yazısına ait nadir örneklerden biri olmasıdır. Bu dönemde yazılmış tabletlerin sayısı oldukça azdır ve Kiş Tableti, bu nedenle Sümerlerin erken dönem dilini ve kültürünü anlamak için eşsiz bir kaynak sunar. 12

Kiş Tableti, günümüzdeki Sümeroloji çalışmalarına da önemli katkılar sağlamaktadır. Tablet üzerindeki metinlerin çözülmesi ve yorumlanması, Sümerlerin dili, kültürü ve tarihi hakkında yeni bilgiler edinmemizi sağlar. Ayrıca, tablet üzerindeki ekonomik kayıtlar, Sümerlerin ticaret ağları ve ekonomik ilişkileri hakkında yapılan araştırmalara da ışık tutmaktadır. 14

Kiş Tableti Üzerine Yapılan Araştırmalar

Kiş Tableti, keşfedildiği günden bu yana Sümerologların ve tarihçilerin yoğun ilgisini çekmiştir. Tablet üzerindeki metinlerin çözülmesi ve anlaşılması için birçok akademik çalışma yapılmıştır. Bu çalışmalar arasında öne çıkanlardan bazıları şunlardır:

  • Hans J. Nissen’in “The Early History of the Ancient Near East” adlı kitabı, Kiş Tableti’nin Sümerlerin erken dönemlerine ait önemli bir kaynak olduğunu vurgular ve tabletin içeriğinin Sümer toplumunun sosyal, ekonomik ve politik yapısını anlamamıza yardımcı olduğunu belirtir. 17
  • Robert K. Englund’un “Texts from the Late Uruk Period” adlı makalesi, Kiş Tableti’nin dilbilimsel özelliklerini ve Sümerce’nin gelişim sürecini anlamak için önemli bir kaynak olduğunu ifade eder. 18
  • Piotr Michalowski’nin “Sumerian” adlı makalesi, Kiş Tableti’nin Sümer dilinin erken dönemlerine ait önemli bir örnek olduğunu ve Sümerce’nin gramer yapısı ve kelime hazinesi hakkında değerli bilgiler sunduğunu belirtir. 2

Bu çalışmaların sonuçları, Kiş Tableti’nin Sümer uygarlığının erken dönemlerine ait önemli bir kaynak olduğunu ve Sümerlerin dilini, kültürünü ve tarihini anlamamıza yardımcı olduğunu göstermektedir. Ancak, tablet üzerindeki metinlerin tam olarak anlaşılması ve yorumlanması konusunda hala bazı zorluklar ve belirsizlikler bulunmaktadır.

Kiş Tableti’nin hala gizemini koruyan yönleri arasında, tablet üzerindeki bazı sembollerin ve figürlerin anlamı, tablet üzerindeki metinlerin tam olarak ne anlattığı ve tabletin Sümer toplumundaki işlevi gibi sorular yer almaktadır. Gelecekte yapılacak araştırmalar, bu sorulara cevap bulmayı ve Kiş Tableti’nin Sümer uygarlığı hakkındaki sırlarını daha da aydınlatmayı amaçlamaktadır.

Conclusion

Kiş Tableti, insanlık tarihinin en eski yazılı belgelerinden biri olarak, Sümer uygarlığının ve dolayısıyla tüm insanlığın kültürel mirasının önemli bir parçasıdır. Bu tablet, Sümerlerin dilini, yazısını, ekonomisini, sosyal yapısını ve hatta dini inançlarını anlamamıza yardımcı olan eşsiz bir kaynaktır. Kiş Tableti, sadece geçmişimizi aydınlatmakla kalmaz, aynı zamanda yazının ve dolayısıyla bilginin nasıl korunduğunu ve aktarıldığını gösteren önemli bir örnektir. 16

Kiş Tableti’nin gelecek nesillere aktarılması ve korunması, insanlık tarihinin ve kültürel mirasının korunması açısından büyük önem taşır. Bu tablet, sadece Sümerologlar ve tarihçiler için değil, aynı zamanda tüm insanlık için ortak bir değerdir. Kiş Tableti gibi tarihi eserlerin korunması, geçmişimizi anlamamıza ve geleceğimizi şekillendirmemize yardımcı olur. Bu nedenle, Kiş Tableti’nin özenle korunması ve gelecek nesillere aktarılması, hepimizin sorumluluğundadır. 19

Sources:

  1. Kramer, S. N. (1963). The Sumerians: Their History, Culture, and Character. University of Chicago Press.[↩]
  2. Michalowski, P. (2004). Sumerian. In The Cambridge Encyclopedia of the World’s Ancient Languages (pp. 19-59). Cambridge University Press.[↩][↩][↩]
  3. Kaynak: Walker, C. B. F. (1987). Cuneiform. University of California Press.[↩]
  4. Nissen, H. J. (1988). The Early History of the Ancient Near East, 9th Edition. University of Chicago Press.[↩]
  5. Crawford, H. (2004). Sumer and the Sumerians. Cambridge University Press.[↩]
  6. Genouillac, H. de (1924). Fouilles françaises d’El-‘Akhymer. Champion.[↩]
  7. Charpin, D. (2004). Reading and Writing in Babylon. Harvard University Press.[↩]
  8. Rothfield, L. (2009). The Rape of Mesopotamia: Behind the Looting of the Iraq Museum. University of Chicago Press.[↩]
  9. Algaze, G. (2008). Ancient Mesopotamia at the Dawn of Civilization: The Evolution of an Urban Landscape. University of Chicago Press.[↩]
  10. Cooper, J. S. (1996). Sumerian and Akkadian Royal Inscriptions: Volume 1, Presargonic Inscriptions. American Oriental Society.[↩]
  11. Moorey, P. R. S. (1991). Ancient Mesopotamian Materials and Industries: The Archaeological Evidence. Clarendon Press.[↩]
  12. Englund, R. K. (1998). Texts from the Late Uruk Period. In Mesopotamian Civilizations (pp. 15-233). Brill.[↩][↩]
  13. Green, M. W. (1975). Eridu in Sumerian Literature. Journal of Cuneiform Studies, 27(3), 157-189.[↩]
  14. Woods, C. (2010). The Earliest Mesopotamian Writing. In Visible Language: Inventions of Writing in the Ancient Middle East and Beyond (pp. 33-98). The Oriental Institute of the University of Chicago.[↩][↩]
  15. Selz, G. J. (2017). The Uruk World System. In A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East (pp. 231-246). Wiley Blackwell.[↩]
  16. Van De Mieroop, M. (2007). A History of the Ancient Near East, ca. 3000-323 BC. Blackwell Publishing.[↩][↩]
  17. Nissen, H. J. (1988). The Early History of the Ancient Near East, 9th Edition. University of Chicago Press.[↩]
  18. Englund, R. K. (1998). Texts from the Late Uruk Period. In Mesopotamian Civilizations (pp. 15-233). Brill.[↩]
  19. Bahrani, Z. (2003). The Graven Image: Representation in Babylonia and Assyria. University of Pennsylvania Press.[↩]
Tags:
Shares:
Show Comments (1)

1 Comment

Leave a Reply